Бүгүнкү доордо «адал» деген сөздү укканда көпчүлүк адамдардын көз алдына дароо эле мал союу же тамак-аш маселеси келет. Чындыгында, адал түшүнүгү тамак менен гана чектелбейт. Ислам дини бизге жашоонун бардык тармагында — ойлорубуздан тартып, ишибизге, мамилебизге чейин адал болууну үйрөтөт. Адал жашоо — бул жөн гана диний эрежелердин жыйындысы эмес, бул — жашоонун образы, дүйнө тааным, инсандык тарбиянын чыныгы көрсөткүчү. Адамдын руху, денеси жана коомдогу орду — ушул үч багытта адалдык бар жерде гана тынчтык, ырыскы жана береке болот.

Адал жашоонун маңызы
Куранда мындай аят бар: «Эй адамдар! Жер үстүндөгү адал жана жакшы нерселерден жегиле» (Бакара, 168-аят).
Бул аят аркылуу Алла Таала бизге адал нерселерди издөө, таза жашоо образын калыптандыруу керектигин үйрөтөт. Демек, адал жашоо — бул өз өмүрүн таза, адилет, зыянсыз жана ыраазычылык менен өткөрүү дегенди билдирет.

Адал тамак-аш — рухтун азыгы
Пайгамбарыбыз ﷺ айткан: «Адамдын денеси адал нерседен куралсын, анткени харам азыктан өскөн эт – отко татыктуу» (Тирмизи).
Тамак-аш — бул адамдын денесине кирген нерсе гана эмес, руханий абалына да түздөн-түз таасир этүүчү фактор. Адал азык адамдын дубасына, ниетине, жүрөгүнө нур берет. Ал эми арам же шектүү нерселер руханий дүйнөнү булгайт, дубанын кабыл болуусуна да тоскоол болот.

Ошондуктан адал тамак жеген адамдын жүрөгү таза болот, дубасы кабыл болот, иши берекелүү болот. Бул жөн гана диний талап эмес, бул жашоонун физиологиялык жана моралдык мыйзамы.

Адал жашоо – дубанын ачкычы
Дуба — Алла Таала менен кулдун түз байланышы. Бирок дубанын кабыл болуусу үчүн инсандын жашоосу да таза болууга тийиш. Пайгамбарыбыз ﷺ мындай деген: «Бир адам узак сапарга чыгат, үстү-башы чаң, колдорун көтөрүп: “Эй, Раббим!” – дейт, бирок анын тамагы арам, кийими арам, азыгы арам, анан кантип дубасы кантип кабыл болсун?» (Муслим)
Бул хадис бизге адал жашоонун дубага түздөн-түз таасири бар экенин көрсөтөт. Кээде адамдар дубасы кабыл болбой жатканын байкашат, бирок анын себеби руханий эмес, адептик жана адалдыкка байланыштуу болушу мүмкүн. Демек, дубанын күчү — жүрөктүн тазалыгында, жүрөктүн тазалыгы болсо — адал жашоодо.

Медицина жана адал жашоо
Ислам илим менен каршы эмес, тескерисинче — бүтүндөй пайдалуу илимдерди камтыган дин. Ден соолукту сактоо, организмди таза кармоо — бул да ибадат. Пайгамбарыбыз ﷺ айткан: «Сенин денең да сенден укук талап кылат» (Бухари).
Демек, адал жашоо медициналык жактан да маанилүү. Адал азык организмге зыян келтирбейт, стресстен алыс болуу, денени жана акылды тазалыкта сактоо — бул да шарияттагы адал жашоо түшүнүгүнө кирет.

Адал жашоо – жашоо образы
Адал жашоо – бул бир эле тамак же киреше эмес, адамдын жашоо философиясы. Эгер адам өз эмгеги менен тапкан акчаны адал жол менен жумшаса, башкаларга зомбулук кылбаса, убакытты туура пайдаланса, чынчыл болсо — ал адал жашап жатат.

Куранда мындай айтылат: «Ким адал жол менен эмгектенсе, биз анын ишин берекелүү кылабыз» (Нахл сүрөсү, 97-аят).
Ошондуктан адал жашоо — бул ишенимдүүлүк, жоопкерчилик жана акыйкаттык.

Адал жашоонун пайдалары
1. Жүрөк тынчтыгы — адал жашаган адамдын ички дүйнөсү таза болот.
2. Береке жана ырыскы — адал кирешеде береке болот.
3. Ден соолук жана энергия — адал азыктар организмге пайда берет.
4. Дубанын кабыл болушу — адал жашоонун жемиши.
5. Коомдук ишеним — адал жашаган адам урматка ээ болот.

Адал жашоонун практикалык багыттары
- Ар бир ишиңде “Бул адалбы?” деп суроо бер.
- Тамак-аш, кийим, иш, акча — баары таза булактан болсун.
- Башкаларга зыян келтирбе.
- Дуба кылууда адалдыкка көңүл бур.
- Ден соолукту сактоо — ибадат.
- Мамиледе чынчыл бол.
- Убакытты туура пайдалан.

Адал жашоо — бул адамдын руханий жана материалдык дүйнөсүн тең салмакта кармаган эң кооз жашоо образы. Алла Таала ар бир пендесине адалдык менен жашоону буйрук кылган, анткени адал жашоодо тынчтык, береке жана бакубаттык бар. Адал жашоо — бул жашоо философиясы, ишенимдин күзгүсү жана жүрөктүн тазалыгынын белгиси.

Даярдаган: Максат Атабаев, КМДБнын адал бөлүмүнүн башчысы 

P.s.: Башкы беттеги сүрөт интернеттен алынды